Laliş: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Heke em li ser hemû beşên bi dîroka Laliş ve girêdayî binivîsin û hemû xasên li wir bînin ser ziman dê pirtûkeke serbixwe jê çêbibe. Bêtir ji 150 xasên Êzîdiyan li Lalişê mane û li wir hatine veşartin. Û heke em bingeha peydabûna Lalişê derxînin, pewist e, ne bi tenê ji dema Şîxadî û vir de bidine ber çavan. Her em dixwazin, ku Laliş berî Şîxadî û êla wî û biraziyê wî ava bû. Her dar û bereke Lalişê dîrok nivîsiye û nîşan dide, bê çend ferman û talankirin bi ser Laliş û Êzîdiyan ve hatine. Jiber vê yekê em dê çend xalan ji rewşenbîrên xwe re zelal bikin.

 

 

Min ev gotin(bêje, peyv) û bingeha wê di tu ferhengên zimanan de nedîtibû, ne di ferhengên kurdî û farisî de û ne jî di ferhengên erebî de. Her digotin, ku Laliş gundeke li herêma bajarê Mûsilê yanî Nînewa ye, ziyaret û perestgeha Şîxadî yê kurê Misafir bû û li cem Êzîdiyan pir pîroz e.

 

 

 

Erê rast e, Laliş perestgeheke Êzîdiyan e û nivîskar û dîrokvanan ev tişt anîne ser ziman, lê çima û jiber çi Laliş pîroz e? Ji me re gerîng e, ku em li pey vê pirsê bikevin.Qewlê Zebûnî Meksûr bi rengekî zelal Laliş aniye ser ziman:

Li Lalişê dikir xebate.

 

 

Berî hatina Şîxadî min navê Laliş di tu pirtûk û weşanên wê demê de ne dîtibû. Dibe, ku navê Laliş piştî diyarbûna Şîxadî yê Hekarî di hinek pirtûkan de peydabû. Piştî Şîxadî bi sed sal û dused sal kit kit nivîskarên rohilatê weke Ibn Esîr, Ibn Xelekan, Abû Fida, Hafiz Zeheb, Ibn Werdî, Meqrîzî, Yaf‘î û Şe‘ranî çend tişt li ser Laliş û Şîxadî û Êzîdîtiyê nivîsandin.

Heke Şîxadî yê ev toza li ser rûpelên dîroka gelê me hilnanîbûna, dê hindakirin û qelandin para me bûya û çira me dê hin bi hin bitemirya.

 

 

Jiber pîrozbûna vî cihî helbestvan, olperest û xasên me Êzîdiyên Kurd pir helbest, qewl û gotinên xweş li ser Laliş û Geliyê Lalişê belav kirin. Qewl her bi zimanê kurdî yê şêrîn bûn û helbest geh bi zimanê kurdî geh jî bi zimanê erebî bûn.

 

Şêx Zendîn nebiyê Şêx Hesen çend helbest li ser eşq û bêrîkirina xwe ji Lalişê re weşandin Melayê Cizîrî di helbestekê de dibêje:

Helbestvan Tîrêj Ebdilrehman Dure û Edîb Çêlkî, Laliş di helbestên xwe de anîne ser ziman.

 

 

Serekbajarê Mûsil, Bedredîn Lûlû, êrîş bire ser Lalişê û Êzîdiyan. Wî nemerdî gora Şîxadî yê vekir û li ber çavên Êzîdiyan şewitand. Wekî din jî wî Êzîdî bê qedar êsîr kirin û avêt binê zindanên bajarê Mûsilê û pir jî kuştin. Dîrok dibêje, ku wî bêrûmetî nêzîkî sed mêr, mêrxas û serekêlên Êzîdiyan bi şêweyekî hovîtî kuştin û laşên wan xweşmêran bi daran ve vekir. Ji bo çavên Êzîdiyan bişkêne û wan bi zorê misilman bike, rabû laşê Mîrê wan perçe perçe kir û bi deriyê bajarê Mûsil ve kir.

 

Êzîdiyan dîsa quba Şîxadî yê avakirin. Ev bitenê hinek ji ferman û wêrankirinên bi ser Laliş ve hatine. Yek tişt pewist e, em tucar ji bîr nekin, ku Misilmanan Laliş ji destên me deranîn û xistin Medresa Îslamî. Lê her Êzîdiyan serên xwe ji wan nemerdan re netewandin û her Lalişa xwe bi xwîna xwe parastin.

 

Bê hejmar ferman hatine ser Êzîdiyan û heke em gişkan binivîsin, dê pirtûkeke mezin jê derkeve. Laliş dê her bimîne gula geş di Kurdistanê de.