Danezana Gerdûnî ya Mafên Mirovan: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
imported>194-78-218-129.pro.turboline.skynet.be
Kurteya guhartinê tine
Erdal Ronahi (gotûbêj | beşdarî)
Kurteya guhartinê tine
Rêz 1:
'''Danezana Gerdûnî''' ya Mafên Mirovan ji aliye [[Neteweyên Yekbûyî]] di dîroka 10 Berfanbar 1948 de hate pejirandin. Ev danezan bû belgeyeke esasî ji bo tekoşîna mafên mirovan di hemû dinya da.
 
=== Bend 1 ===
 
Hemû mirov azad û ji aliyê maf û rûmetan ve wekhev tên dinyayê. Xwedî hiþhiş û wijdan in û divê bi hestên biratiyê nêzîkayî li hev bikin.
 
=== Bend 2 ===
 
I. Her kes bêyî ku duçarî cudahiya ji ber nîjad, reng, zayend , ziman, ol, baweriya siyasî an jî yeke din jêbûna neteweyî an jî civakî , saman (serwet), zayîn an jî rewþekerewşeke din bibe, xwedî sûdwerirtina ji hemû maf û azadiyan ê ku di vê Danezanê de hatine ragihandin.
 
II. Her wiha ji ber statuya siyasî, hiqûqî an jî ya navneteweyî di navbera mirovan de cudayî nayê kirin; te divê ev welat an herêm serbixwe an jî te divê ne xweser an jî te divê ne xweser an jî di bin rajêriya tahdîda serweriyekê de be.
 
=== Bend 3 ===
 
Jiyan, azadî û ewlehiya kesanî, mafê her mirovî ye.
 
=== Bend 4 ===
 
Tu kes di bin koletî an jî bendetiyê de nayê hiþtinhiştin; koletî û bazirganiya koleyan bi hemû awayî qedexe ye.
 
=== Bend 5 ===
 
Li tu kesî îþkenceîşkence û stem nayê kirin, bi kirînên derî mirovanê û rûmetþikênrûmetşikên nêzîkayî lê nayê kirin û ceza lê nayê birîn.
 
=== Bend 6 ===
 
Her kes li ku dibe bila bibe xwediye mafê nasîna kesatiya xwe ya hiqûqî ye.
 
=== Bend 7 ===
 
Her kes li ber qanûnan wekhev in û ji parastina qanûnan bi awayekî yeksan xwedî mafê sûdwergirtinê ne. Hemû mirov li hemberî ciyawazî û her cure sepanan ên ku vê danezanê îhlal dikin û bi navtêdanê han didin van kiryaran, xwedî mafê hêviþanekehêvişaneke wekhev in.
 
=== Bend 8 ===
 
Her mirov xwedî maf e ku li dijî kiryarên li derî mafên bingehîn ên ku qanûnan jê re nas kirine ji bo ku maf û hiqûqên xwe bi awayekî kirdarî biparêze, serî li dadgehên neteweyî bide ku bi vî karî erkedar in.
 
=== Bend 9 ===
Tu kes bi awyekî kêfî nikare bê girtin, ragirtin an jî miþextkirinmişextkirin.
 
=== Bend 10 ===
 
Her kes, ji bo ku maf, berpirsî an jî tawanbariya ku lê tê kirin û je re ceza tê xwestin. Bi aweyekî rast esehî bibe, mafê wî heye ku li doza wî , li dadgeheke serbixwe û bêalî û bi þêweyekşêweyek xwedayî û aþkeraaşkera bê nihêrtin.
 
=== Bend 11 ===
 
I. Her mirovê ku ji ber kirina tawanekî bersûc e , ji bo parêziya wî divê ku hemû mere bên paydekirin û bi awayekî aþkeraaşkera bê darizandin; her wiha bêrî tê hesîbandin heta ku li gorî qanûnan tawanbar tê dîtin.
 
II. Tu kes, ji ber kirin û îhmalan, ku di gava pêkhatîna wan de li gorî qanûna neteweyî an jî navneteweyî ne sûç e, nayê ceza kirin. Ligel vê yekê, di heyna kirina sûç e, nayê ceza kirin. Ligel vê yekê, di heyna kirina sûç de, ji bilî cezayê heyî cezayekî hîn giran nikare lê bê birîn.
 
=== Bend 12 ===
 
Tu kes nikare têkilî jiyana arizî, malbat xanî an jî ragihandin û pevnivîsîna yekî bibe û ziyanê bide rûmet û þanênşanên wî li hemberi têkilbûn û ziyandayînên wiha, bi qanûnan mafê hêviþandinêhêvişandinê yê her kesî heye.
 
=== Bend 13 ===
 
I. Mafê her kesî heye ku di nav axa dewletekê de bi serbestî rêwîtiyê bike û devera ku lê bi cîh bibe, ji xwe re hilbijêre.
Rêz 59:
II. Mefê her kesî heye ku ji welatekî, yê wî ji tê de, derkeve û carekî din vegere wî welatî .
 
=== Bend 14 ===
 
I. Mafê her kesî heye ku, ji ber zordestiyê daxwaza penahiyê li Welatekî bike û ew welat jî penabariya wî bipejirîne.
Rêz 65:
II. Ev maf ji bo sûcên ne siyasî an jî , ji bo wan kirinên ku li derî rêgez û mebestên Neteweyên yekbûyî ne lêpirsîn der barê wan de hatiye kirin, nayê xwestin.
 
=== Bend 15 ===
 
I. Mafê her kesî heye ku bibe welatiyê welatekî
 
II. Tu kes bi awayekî kêfî ji mafê welatî an jî guhartina welatiyê bêpar nikare bê hiþtinhiştin.
 
=== Bend 16 ===
 
I. Mafê her jin û mêrê berzewac heye bêyî ku rastî tixûbdariya ji ber nîjad, welatî an jî olî bê, bizewice û bibe xwedî mal û halê. Mêr û jin di pêkanîna zewacê, di domandin wê û di heyna dawîlêanînê de xwedî heman mafan in.
Rêz 77:
II. Zevac, tenê bi dil û rezaya kesên ku dê bi hev re bizewicin, pêk tê.
 
III. Malbat, hêmana bingehîn û sirûþtîsirûştî ya civakê ye; her wiha xwedî maf e ku ji hêla civak û dewletê ve bê hêviþandinhêvişandin û parastin.
 
=== Bend 17 ===
 
I. Mafê her mirovî heye ku bi tena serê xwe an jî tevî kesên din bibe xwedî mal û milk.
 
II. Tu kes bi awayekî kêfî ji mal û milkên xwe bêpar nikare bê hiþtinhiştin.
 
=== Bend 18 ===
Mafê her kesî yê azadiya ji bo raman, wijdan û olê heye. Ev maf ji bo azadiya guhartina ol an jî baweriyê ye; her wiha azadiya bi awayekî aþkeraaşkera an jî arizî, bi serê xwe an jî pevre pêkanîna ol an jî baweriyê û hînkirin , bicahanîn û perestîþaperestîşa ayînan jî, tê de ye.
 
=== Bend 19 ===
 
Mafê her mirovî heye ku ramana xwe bi aweyekî azad aþkeraaşkera bike . Ev maf ew e ku divê kes ji ber ramanên xwe neyê êþandinêşandin û bêyî ku sînorên welêt bibin asteng, her kes karibe bi her cure amrazan li agahî û ramanan bigere, bi dest bixe û ber belav bike.
 
=== Bend 20 ===
I. Her mirov xwedî maf e ku bi mebestên aþtîxwazaneaştîxwazane civînan pêk bîne, komeleyan damezirînê û beþdarîbeşdarî komeleyekê bibe.
 
II. Tu kes neçar nayê hiþtinhiştin ku têkeve komeleyekê.
 
=== Bend 21 ===
 
I. Mafê her kesî heye ku rastersat an jî bi riya nimînendiyê xwe yê ku bi serbestî hilbijartiyê, beþdarîbeşdarî li kargeriya welatê xwe bike.
 
II. Mafê her kesî heye ku bi wekhevî sûd ji xizmetên gelemperîyên welatê xwe wergire.
 
III. Bingeha hêza destihalatê ya tekane viyana gel e. Ev viyan xwe dispêre mafê dengdanê ya wekhev û giþtîgiştî ku di demên diyar de bi awayekî veþarîveşarî an ji bi azîneyên manendî vê û bi hilbijartînên dirust pêk tê.
 
=== Bend 22 ===
Vekî endamê civakê, mafên her mirovî yên aborî , civakî û çandî hene ku ew ji bo ewlehiya sosyal, bi awayekî serbest werarbûna kesatî û rûmetê pêvist in. Takekes, li gor kan û dahatûyên her dewletî û saziyên wê hewldanên neteweyî yên ji bo vê yekê û hevkariya navneteweyî, ji van mafan sûd û kelkê werdigirin.
 
=== Bend 23 ===
I. Mafê her mirovî yê xebatê bi serbestî bijartina pîþêpîşê, þixulînaşixulîna di mercên xebatên ên guncan û dadwer de û parastina li dijî bêkariyê heye.
 
II. Mafê her kesî heye, ku bêyî tu cihêtiyê di bergîdana karekî de mizayeke yeksan bistîne.
 
III. Her kesê ku dixebite mafê wî yê mizayekê têrker û dadwer heye ku dikaribe ji wî û ji malbata wî re jiyaneke þayanêşayanê mirovan dabîn bike û heke hewce bike bi derferên din ên parastina sosyal bê temamkirin.
 
IV. Mafê her kesî heye ji bo hêviþandinahêvişandina berjewendiyên xwe, sendîkayan çêke û beþdarîbeşdarî li wan bike.
 
=== Bend 24 ===
Mafê her mirovî yê ji bo bêhnvedanê, kêf û hengkirinê, bi taybetî di nav tixûbekî maqûl de hiþtinahiştina maweya xebatê û di heynên diyarkirî de derketina betlaneyê ya mîzedar heye.
 
=== Bend 25 ===
I. Xurek, cil û berg, xanî xizmetên tenduristiyê û xizmetên civakî yên pêwist jî di nav de mafê her mirovî heye ku bibe xwedî asta jiyaneke guncan a ku karibe gumrehî û tenduristiya wî û malbata wî pêk bîne. Her mirov ji ber rewþarewşa bêkarî, nexweþînexweşî, seqetî, bîtî, pîr û kalitî an jî gava ku ji derfetê debarê bêyî hemd û vîna xwe bêpar bimîne û ji bo rewþênrewşên din , xwedî mafê ewlehiya civakî ne.
 
II. Dê û zarok, pêþtirpêştir û bi taybetî xwedî mafê pûtepêdayîn û alikariyê ne. Hemû zarok, çi di dema zewacê de û çi jî li derveyî zewacê çêbûne ji heman ewlehiya civakî sûdê werdigirin.
 
=== Bend 26 ===
I.Mafê her mirovî yê perwerdebûnê heye. Perwerdahî bêpereye, qet nebe divê ku di heyna perwerdeya destpêkê û bingehîn de ev yek wiha be. Hêvotina seratayî mecburî ye. Divê ku her kes ji hevotîna teknîkî û pîþeyîpîşeyî karibe sud û kelk ê wergire, Perwerdehiya bilind, divê ku li gorî behredarî û jêhatîbûnê, bi wekheviyeke tam ji her kesî re vekirî be.
 
II. Divê ku perwerdehî, pêþxistinapêşxistina tam a kesatiya mirov, rêzgirtina li mafên mirovan û azadiyên bingehîn ji xwe re bike armanc. Dive ku ew han bide têgîhîjtin, xweþbînîxweşbînî û dostaniya nava hemû netewe, nîjad û olan de û wisa jî divê ku xebatên ji bo parastina aþtiyêyênaştiyêyên Neteweyên Yekbûyî jî bi pêþpêş bixe.
 
III.Mafê dê û bavan ê hilbijartina cûreyê perwerdehiyê heye ku wê bidine zarokên wan.
 
=== Bend 27 ===
 
I.Mafê her mirovî heye ku bi serbestî beþdarîbeşdarî li jiyana çandî ya ciwakî bike, ji hunerên ciwan zewq bistîne û ji pêþveçûnênpêşveçûnên zanistî û ji encamên wan para xwe bistîne.
 
II.Mafê her mirovî yê parastina berjewendiyên wî yên madî û manewî heye, ku ew ji her cure berhemên zanîstî, wêjeyî û hunerî tên.
 
=== Bend 28 ===
Mafê her mirovî yê ji bo pergaleke civakî û navneteweyî heye da ku maf û azadiyên di vê danezanê de dîyarkirî ne, bi awayekî tam bêne cih.
 
=== Bend 29 ===
I. Erk û vatiniyê her mirovî li hemberî civaka wî heye, ku tenê dikare di wê de kesatiya wî serbestane û bi aveyekî tam bi pêþpêş bikeve.
 
II. Her mirov gava ku ji maf û azadiyên xwe sade werdigire tenê di heyna nasîna maf û azadiyên kesên din de, yên ji bo pêkanîna pêwistiyên rast ên sincî, pergala gelemperî, refaha giþtîgiştî û civakeke demokratîk, dikare bi hukmê qanûnan rastî tehdîdan bê.
 
III. Ev maf û azadî bi tu awayî nikarin li dijî armanc û rêgezên neteweyên yekbûyî, bên bikaranîn.
 
=== Bend 30 ===
Tu hukmekî vê danezanê, ku tê de maf û azadî hatine ragihandin, nikare bê þîrovekirinşîrovekirin ku maf dide dewletekê, komekê an jî kesekî, ku parastina belakirin an jî hilanîna wan hukman bike.
 
''NîþeNîşe: Ev werger ji hêla Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê ve hatiye kirin.''