Tengava Çanakkaleyê: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
GhalyBot (gotûbêj | beşdarî)
B robot serzêde kirin: arz:الدردنيل
Xqbot (gotûbêj | beşdarî)
B robot serzêde kirin: os:Дарданеллтæ; تغييرات تجميلية
Rêz 1:
[[ImageWêne:Dardanelles landsat.jpg|thumb|Tengava Çanakkale]]
[[ImageWêne:Dardanelles map2.png|thumb|Nexşa Tengava Çanakkale]]
 
'''Tengava Çanakkale''', Tirkî '''Çanakkale Boğazi''', [[Yewnanî]] '''Dardanellia''', tengava [[Derya Ege]] û [[Derya Marmara]] û ser [[Tengava Stenbol]] re jî [[Derya Reş]] digîhînê hev e. [[Yewnanî]]yê kevin de bi '''Hellespont''' dihat navkirin. Navekê [[Mîtolojîya Yewnanî]] de tê ye.
 
Ew navbera nîvgirava [[Gelibolu]]([[Gallipoli]]) û [[Anadolu]]yê de ye. Tengava Çanakkale 65 km. dirjahîya, navbera 1,3 km û 6 km. de jî firehîya xwe heye. Kûr bûn jî kêmzêda 50 m. ye. Li dor tengavê bajarê [[Çanakkale]] çê bû ye.
 
== Dîrok ==
 
Di [[Şerê Pers]] de şahî [[Pers]]an [[Xerxes I.|Xerxes]] [[480 b.z.]] de bi piraka ser Hellespont re derbaza [[Gelibolu]] ye bûbû. Wek wî [[Îskenderî Mezin]] [[334 b.z]] jî derbaza [[Anadolu]] ye bûbû.
 
Ew tengava, wek ya [[Tengava Stenbol|Stenbol]], di dîrok de gelek gerîng bû. Bi taybetî [[Împaratoriya Rûs]] di [[Sedsala 19'an]] ji bo wê gelek doz kir. Di [[Şerê Napoleon]] de, bi piştgirîyê [[Brîtanya]], di [[1807]]an de tengav sax kir. Dûv di [[1828]]-[[1829|2929an]]an de [[Împaratoriya Osmanî]] têk kir şinda, di [[1833]]an de bi [[Împaratoriya Osmanî]] re [[Peymana Hünkar İskelesi]] kir. Gorî wê peymanê [[Împaratoriya Osmanî]] dikir tengavê gorî xwestinê Rûsya [[Keştîya Cenge|keştîyên cengê]] nê welatê dor Deryayê Reş re asê bike. Pê wê peymanê re [[Împaratoriya Rûs]] di Derya Reş de sax dest xwe xwist.
 
Dûv Rûsya saxa tengavê dest xwe xwist [[1841]]an de, [[Brîtanya]], [[Awûstûrya]], [[Fransa]], [[Prusya]] zordest li Rûsya kirin ku bila keştîyên cengêyê [[Împaratoriya Osmanî]] tenê dema aşitîye de derbaz bin. Di [[1853]]an de dema [[Cenga Kirim]] de keştîyên [[Fransa]] û [[Brîtanya]] ji bo piştgirtîye ji [[Împaratoriya Osmanî]] re bikin di tengavê re derbaz bûn. Dûv bin xistina Rûsya di [[1856]]de di [[Komcivîna Paris]] de Derya Reş keştîyên cengê gişkan re hat asê kirin.
 
Dema [[Şerê Cîhan yê Yekemîn]] de [[Dijwarên Dubendî]] jî ji bo saxê wir dest xwe xin êrîşa wir kirin. Di [[1915]]an di [[Cenga Çanakkale]] de [[Dijwarên Dubendî]] azmûn kirin ku derbaz kin jî paş him wan him [[Împaratoriya Osmanî]] êpê berze dan şinda dest jê wir kişandin.
 
Paş [[Şerê Cîhanî yê Yekemîn]] de [[Împaratoriya Osmanî]] hat bin xistin şinda [[1920]]an de bi [[Peymana Sevr]] dor tengavê hat bê leşker kirin. Bi [[Peymana Lozan]] de [[1923]]an de sax hat dane dest Tirkiye jî ew ji keştîyên gîşkan re hat pas hîştin.
 
== Îroj ==
 
Bi dawî di [[1936]]an [[Peyvname Montreux]] re jî sax hat dane dest [[Tirkiye]]. Tirkiye dikane keştiyên welatên nê li dor [[Derya Reş]], gorî peyvname navnetewîyê li ser deryan, sax bike.
Rêz 24:
Dema [[Şerê Cîhanî yê Duyemîn]] de ji bo Tirkîye bê alî bû Tengava Çanakkale ji keştîyan gişkan re asê kiri bû.
 
== Giredanê Web ==
* [http://www.pbase.com/dosseman/canakkale_turkey Wênên Çanakkale(bajar)]
* [http://www.turkishclass.com/turkey_pictures_gallery_46 Wênên Tengava Çanakkale]]
 
[[CategoryKategorî:Tengav]]
[[CategoryKategorî:Tirkiye]]
 
[[ar:الدردنيل]]
Rêz 66:
[[no:Dardanellene]]
[[oc:Dardanèls]]
[[os:Дарданеллтæ]]
[[pl:Dardanele]]
[[pt:Dardanelos]]