|
'''Xoybûn''' an jî "(Xwebûn") rêxistineke siyasî ya kurdan bû. ku' Komara Agirîyê/Araratê' ava kir.Ji ali yêaliyê [[Celadet Elî Bedirxan]] û çend hevalên wi derket holê. Ev rêxistin li başurê biçukê Kurdistanê pekhatiye hatdamezirandin.
Edebiyatkarê kurd [[Mehmet Uzun]] ve pırtuka xwe ya bı navê [[Bîra Qederê]] hatiye nivîsandin.
==Dîrok==
Piştî ko komara Tirkan serhildana [[Şêx Seîd]]î bi hovîtî sekinandî,
serokên xîretkêş ên Kurdan, li sala 1926'ê dest bi xebatê
kir û li [[Paris|Parêsê]] civiyan û ji bo azadiya Kurdistanê biryara kongreyekê da. Li sala [[1927]]'ê li ser axa Kurdistan´ê ya di di destê Tirkan da kongireyek hat sazkirin ko mehek û nîvan berdewam bû. Di kongreyê da ev biryar hatin dan: ▼
▲kirPiştî ku komara Tirkan serhildana [[Şêx Seîd]] bi hovîtî têk birin, serokên xîretkêş ên Kurdan, sala [[1926]]'ê dest bi xebatê dikin û li [[Paris|Parêsê]] civiyan û ji bo azadiya Kurdistanê biryara kongreyekê dadan. Li salaSala [[1927]]'ê li ser axa Kurdistan´êKurdistanê ya di di destê Tirkan da kongireyekkongreyek hat sazkirin koku mehek û nîvan berdewam bûdikir. Di kongreyê da ev biryar hatin dan:
# Ji bo sazkirina rêkxistineka neteweyî divê hemû rêkxistinên din bihên betalkirin. ▼
# Heya ko leşkerê Tirkan yê dawî ji axa Kurdistanê bihêt derêxistin, divê têkuşîn bidome. ▼▲# Ji bo sazkirina rêkxistinekarêxistineka neteweyî divê hemûhemî rêkxistinênrêxistinên din bihênbên betalkirin.
▲# Heya koku leşkerê Tirkan yê dawî ji axa Kurdistanê bihêtbên derêxistin, divê têkuşîntêkoşîn bidome.
# Beriya destpêka şerî, ev tedbîrên jêrîn bihên liberçavgirtin:
## Serdarekê giştigiştî ji hêza neteweyî ya Kurd ra bihêtbê diyarkirin.
## Navendek ji bo şoreşê û eniya neteweyî bihêtbê diyarkirin.
# Divê peywendî û têkhilîyêntêkilîyên hezkirin û dostînîyêdostaniyê bi hukumethikûmet û gelê Îranê ra bihênbên sazkirin. ▼## Divê hêzeka leşkerî ya Kurdî bihêt sazkirin û çek û sîleh jî bihên berhevkirin.
# TêkhilîTêkilî û dostînîdostanî bi hukumetahikûmeta SûrîyêSûrî û IraqêÎraqê ra bihênbên çêkirin û li beranberî wan têkoşîn nehên kirin. Ji wan , pêkanîna mafên Kurdan yênên koku peymana dewletên cîhanê pejirandine bihêtbên xwestin. ▼▲# Divê peywendî û têkhilîyên hezkirin û dostînîyê bi hukumet û gelê Îranê ra bihên sazkirin.
▲# Têkhilî û dostînî bi hukumeta Sûrîyê û Iraqê ra bihên çêkirin û li beranberî wan têkoşîn nehên kirin. Ji wan pêkanîna mafên Kurdan yên ko peymana dewletên cîhanê pejirandine bihêt xwestin.
Piştre, di bin serokatiya [[Îhsan Nûrî Paşa]]î dade, enî yaenîya neteweyî ya Kurdî bi navê 'Xoybûn'ê hat damezrandin. Îdareyeka sivîl jî di bin serokatî yaserokatîya Îbrahîm PaşaîPaşa dade hat sazkirin. Li 27.10.1927´ê serxwebûna Kurdistanê hat eşkerekirin û ala yaalaya Kurdistanê li serê çiyayê Agirî hat çikandin.
==Binihêre==
*[[Serhildana Agiriyê ya yekemîn]]
| 