Împeratoriya Osmanî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
Baran Agir (gotûbêj | beşdarî)
Etîket: Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl
Baran Agir (gotûbêj | beşdarî)
Kurteya guhartinê tine
Etîket: Guhartina dîtbarî Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl
Rêz 227:
[[File:Zibik.jpg|thumb|Jineke bêbext ji ber bêhêziya mêrê xwe ku di mînyatureke osmanî de hatiye teswîrkirin, gazinan ji [[Qazî|Qadî]] dike.]]
 
Sîstema dadrêsî ya îslamî ya Osmanî ji dadgehên kevneşopî yên Ewropî cudatir hate saz kirin. Serokatiya dadgehên îslamî dê ''Qadî'', an jî dadger be. Ji dema girtina ''îctîhadê'' ango "Deriyê şirovekirinê" ve, ''Qadî'' li seranserê Împaratoriya Osmanî kêmtir bala xwe didin ser pêşmergên qanûnî, û bêtir li ser adet û kevneşopiyên herêmî yên li deverên ku wan îdare dikirin. <ref name="Benton 109-110">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=rZtjR9JnwYwC&pg=109|title=Law and Colonial Cultures: Legal Regimes in World History, 1400–1900|last=Benton|first=Lauren|date=3 December 2001|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-00926-3|pages=109–110|access-date=11 February 2013}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBenton2001">Benton, Lauren (3 December 2001). </cite></ref> Lêbelê, pergala dadgehê ya Osmanî ne xwediyê avahiyek temyîzê bû, ku rê li ber stratejiyên dozên dadrêsî vekir, ku dozger dikaribûn nakokiyên xwe ji sîstemek dadgehê bigihînin pergala din heya ku ew biryarek ku di berjewendiya wan de bû bi dest bixin.
 
Di dawiya sedsala 19-an de, pergala dadrêsî ya Osmanî reformek girîng dît. Ev pêvajoya nûjenkirina qanûnî bi Fermana Gulhanê ya 1839an dest pê kir <ref name="review-niza">{{Cite web|url=http://research.sabanciuniv.edu/19475/1/Avi_Rubin_Ottoman_Nizamiye_Courts_Somel.pdf|title=Review of "Ottoman Nizamiye Courts. Law and Modernity"|last=Selçuk Akşin Somel|publisher=Sabancı Üniversitesi|page=2}}</ref> Di van reforman de "dadgehkirina adil û giştî ya hemû tawanbaran bêyî ferqê ol", avakirina sîstemeke "desthilatên cuda, olî û sivîl", û erêkirina şahidiya li ser nemisilmanan pêk dihat. <ref name="int-handbook" /> Kodên axê yên taybetî (1858), kodên medenî (1869-1876), û kodek prosedûra medenî jî hatin danîn. <ref name="int-handbook">{{Cite web|url=http://epstein.usc.edu/research/MiddleEast.pdf|title=Middle East|last=Epstein|first=Lee|last2=O'Connor|first2=Karen|website=Legal Traditions and Systems: an International Handbook|publisher=Greenwood Press|pages=223–224|archive-url=https://web.archive.org/web/20130525015655/http://epstein.usc.edu/research/MiddleEast.pdf|archive-date=25 May 2013|url-status=dead|last3=Grub|first3=Diana}}</ref>
Rêz 442:
====Mîrektiya Bedlîsê (1182–1847)====
{{Gotara bingehîn|Mîrektiya Bedlîsê}}
 
Dîroknasê navdar ê Kurd [[Şerefxanê Bidlîsî]] kurê Mîr Şemsedîn û neviyê Şerefxan bû. Şemsedîn di bin zexta Sultan Suleyman I de reviya Faris û li dîwana Tahah Tahmasp I penaberî kir.
 
Kurê wî Şerefxan di 1533 de hate cîhanê û li dîwana Sefewî mezin bû. Di dema Ismaîl II de, ew ket bin gumanê û hat sirgûnkirin Naxçıvan. Ew ji wir reviya Wanê û li şûna wî Siltan Murad III. di sala 1583an de wek Mîrê Bitlîsê hate destnîşan kirin.
 
Mîrên Rojakî di pêşbaziya dirêj a di navbera Osmanî û Sefewî de karîn serxwebûna xweya nisbî bidomînin. Di nîvê sedsala 17an de, Evdalxan mîrê Bedlîsê bû. Ew ji hêla gerokê Frensî Tavernier ve wekî mîrektirîn mîrê Kurd hate binav kirin. Li gorî Tavernier, Evdalxan serbixwe bû û ne Şahê Sefewî û ne jî Siltanê Osmanî nas dikir. [[Ewliya Çelebî]] pesnê Evdalxan wekî mîrê Ronesans û Hezar Huner (Hezarfen) da.
 
====Mîrektiya Botan(1338-1855)====