Xwînber: Cudahiya di navbera guhartoyan de

'''Xwînber''' an jî '''lûleya xwînber''' (bi îngilîzî: ''artery'') cureyekîcorekî lûleyên xwînê ye.

Xwîna zikokeyên dil, bi sîstola dil (bi girjbûna zikokeyan) ji [[dil]] diherike nav lûleyên xwînê û belavê [[Şane (biyolojî)|şaneyên]] laş dibe. Ev lûleyên ko xwînê ji dil dûr dixin wekî xwînber bi nav dibin. Bi gelemperî, dîwarê hemû xwînberan stûr e<ref name="Campbell"/>, lê ji ber [[pestoya xwînê]], dîwarên xwînberên nêzikê dil hê pirtir stûr e<ref name="OpenStax, Concepts of Biology"> OpenStax CNX. Mar 22, 2018 p 460 [http://cnx.org/contents/b3c1e1d2-839c-42b0-a314-e119a8aafbdd@9.39.]</ref> . [[Şahxwînber|ŞawînberŞaxwînber]] (Aortaort), xwînbera pişikan û xwînberên nezikê van xwînberan, wekî xwînberên qayîşokî tê binavkirin<ref name="OpenStax, Concepts of Biology"/>. Hê pirtir rîşalên qayişokî di nav dîwarê xwînberên qayişokî de cih digire.

Ev çîna lûleyê, ji qorên [[rûkeşe şane|rûkeşeşane]] (şaneya rûkeş), [[bestere şane|bestereşane]] (şaneya bester) û rîşalên qayişokî pêk tê. Rûkeşe şaneRûkeşeşane ji rêzek(qorek) xaneyên epîtelî yên pahn pêk tê. Ne tenê xwînber, lê hundirê hemû curecore lûleyên xwînê bi rêzek xaneyên epîtelî ve hatiye niximandin. Ev beşa şaneya epîtelî(rûkeşe şane) wekî endotelîum tê binavkirin. Çîna endotelîum ji lûleyên xwînê, hetanê guhike û zikokeyên dil didome<ref name="OpenStax, Concepts of Biology"/>. Rûyê endotelîumê lûs (hilû ) e, loma xwîn bi hêsanî di nav dil û lûleyên xwînê de diherike. Ango edotelîum, rê li ber lêkxişana navbera [[xwîn]] û lûleyên xwînê digire. Li binê endotelîumê de pêkhateyek bi navê perdeya binyat (bi înglîzî: ''basement'' ''membrane'') heye. Ev pêkhate endotelîumê bi qata bestereşanê yê ve girê dide û dîwarê lûleyan zexm dike. [[Xane]]yên endotelîumê, madeyen pewîst, yên wekî xurek, av, oksîjen û hvd bi navbeynkariya perdeya binyat, ji bestereşaneyê digire. Beşa dawî ya çîna navî ji qata rîşalên kayişokî (''elastic fibers'') û [[rîşalên kollogenî]] (''collagenous fibers'') pêk tê. Bi hebûna van rîşalan, dîwarê lûleya xwînê hê pirtir zexmtir û qayîşokî dibe. Her wisa eger ji ber bîrîndarbûnê, zîyanek bigihîje lûlelyan û xwîn ji lûleyê biçe, rîşalên kollogenî alîkariya [[xwînmeyîn]]ê jî dike.

ŞawînberŞaxwînber (Aort) xwînbera sereke ye<ref> Brainard J., Henderson R. (2013) CK-12's College Human Biology FlexBook. CK-12 Foundation, [https://www.ck12.org] </ref> . ŞaînberŞaxwînber ji zikokeya çep a dil dirêjî laş dibe, ji xeynî xwînbera pişikan, hemû xwînber û xwînberok ji şawînberêşaxwînberê şax dibin. Bi gelemperî xwînber navê xwe ji [[endam]] an jî [[Şane (biyolojî)|şaneyan]] digirin. Wekî mînak; xwînbera [[Kezeb|kezebê]], xwînbera [[Pişika mirovî|pişikan]]. Ango xwînber, xwînê ji [[Dilê mirov|dil]] digihîjîne kîjan endamê , navê wê [[Endam (biyolojî)|endamê]] digire. Gava mirov dibêje xwînbera [[Gurçik|gurçikê]], diwê mirov wisa fahm bike; “xwîna ji dil derketiye, ber bi gurçikan ve diherike”. Xwînber her ko ji dil dûr diçin teng dibin, pêşî dibin xwînberok, xwînberok jî hê pirtir şax didin û lûleyên ziravok, ango [[Mûlûleya xwînê|mûlûleyan]] pêk tînin.