Şablon:GH/2021/48: Cudahiya di navbera guhartoyan de

▲Nexweşiya AIDS (bixwîne: ''eyds'') di navbera mirovan de cara pêşîn, li sala 1981ê hat dîtin<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology">OpenStax, Anatomy & Physiology, OpenStax ,2013 [https://openstax.org/details/books/anatomy-and-physiology]</ref>. Çavkaniya nexweşiyê rojhilatê [[Efrîqa]]yê ye<ref name="Human biology"/>. Mirovahî ji zû da ji hokara vê nexweşiyê hayadar bû, lê ev nexweşî hetanê salên 1980ê tûşî mirovan nedibû, tenê hin meymûn bi nexweşiya AIDSê diketin. Lê paşê, ji ber rûdana [[Bazdan|bazdanê]] (mutasyon), zanyariyên bomaweyî yê vîrûsa HIVê guherî û coreyekê nû yê vîrûsa HIVê peyda bû. Ev vîrûsa nû êdî dikarîbû tûşê [[Xane|xaneyên]] mirovan jî bibe. Vîrûsa HIVê, virûseka [[Asîda rîbonukleyî|ARN]]yî yê<ref name="visualizing-human-biology"/>, ango zanyariyên bomaweyî yên vîrûsê li ser zincîra [[asîda rîbonukleyî]] (ARN) ye. Asîda rîbonukleyî (bi îngilîzî: ''RNA (Ribonucleic acid'') ji zincîreka nukleotîdan pêk tê, ev zincîra ARNyê bi hêsanî rastê bazdanê tê û diguhere, loma heta niha li dij virûsa HIVê [[kutan]] (vaksîn) an jî dermanek bi bandor bi dest neketiye. HIV hokara nexweşiyek bêderman e<ref name="Human Biology."/>.

▲Vîrûsa HIVê êrîşê [[Lîmfexane|xaneyên lîmfê]] dike, loma [[Bergiriya destketî|koendama bergiriya]] mirovê bi HIVê tûşbûyî qels dibe, laşê mirov li hember hokarên nexweşiyê bê parastin dimînê<ref name="Human Biology.">Starr, C., & McMillan, B. (2010). Human Biology. Boston, MA: Cengage Learning. </ref>. Li ser rûyê parzûna [[Xaneya T|xaneyên T alîkar]] û xaneyên [[hellûşener]]a gewre de wergirên taybet ên bi navê CD4 û CCR5 heye. Vîrûsa HIVê xwe bi van wergiran ve girê dide bi vî awayê tûşî xaneyên lîmfê dibe<ref name="Human biology"/>. Xaneyên tûşî hokarên nexweşiyê bûne, wekî xaneyên mêvandar tê bi navkirin. Vîrûsa HIVê di nav xaneya mêvandar de ARNya xwe wekî bingeh(qalib) bi kar tîne û bi navbeynkariya xaneya mêvandar, [[Asîda deoksîrîbonukleyî|ADN]] (Asîda deoksîrîbonukleyî) dide berhmkirin<ref name=" Anatomy and physiology">Waugh, A., Grant, A., Chambers, G., Ross, J. S., & Wilson, K. J. (2014). Ross and Wilson anatomy & physiology in health and illness 12th ed.</ref>. ADNya vîrûsî ya nû çêbûyî zanyariyên bomaweyî yê vîrûsa HÎVê lixwe digire. Paşê ev ADN ya HIVê tevlê ADNya xaneya mêvandar dibe. Bi vê awayê xaneya mêvandar hemû derfetên xwe ji bo çêkirina vîrûsên nû bi kar tîne, hejmara vîrûsan di nav xaneyê de zêdetir dibe. Vîrûsên nû ji xaneya mêvandar derdikevin û tûşê hin xaneyên din dibin, bi vî awayê hokara nexweşiyê belavî hemû beşên laş dibe. 1-2 hefte piştê tûşbûna bi vîrûsa HIVê, hê jî di nav laşê mirov de nîşaneyên nexweşiya AIDSê peyda nabe. Lê mirov hin caran dibe ku ji ber hebûna HIVê, wekî bi nexweşiya arsimê ketiye hest bike<ref name="Human Biology."/>.