Sperm: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
BKurteya guhartinê tine
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
BKurteya guhartinê tine
Rêz 1:
{{Yekkirin|[[Sperma]]}}
 
[[Wêne:Figure 28 01 05 ku.jpg|thumb|447x447px|Sperm di gunan de li ser dîwarê borîkeyên sperm de tê berhemkirin, lê embarkirin û pêgihîştina sperman di alozeyê de rû dide.]]
'''Sperm''' an jî '''tov''' (bi înglîzî: ''sperm'') xaneya zayendî ya nêran e bo [[Pîtandin|pîtina]] hêkê.
 
Sperm li [[Gun|gunan]], di dîwarê spermeborîkan de, ji xaneyên çêkerên sperm (bi înglîzî: germ ''cells /spermatogonia'') bi [[Miyoz|dabeşbûna miyozî]] peyda dibin. Dîwarê spermeborîkan (bi înglîzî: ''seminiferous tubules'') ji du cor [[Xane|xaneyên]] sereke; ji xaneyên çêkerê sperm û xaneyên sertolî pêk tê. Xaneyên sertolî xaneyên palpişt in. Xurek û madeyên pewîst dabîn dikin bo xaneyên çêkerê sperm. Xaneyên sertolî molekulên sînyalê der didin, bi sînyalan berhemanîna sperman hander dikin. Herwisa bandor li ser xaneyên çêkerê sperm dike ko xaneyên çêker bimire an bijî<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology">Betts, J., Desaix, P., Johnson, E., Johnson, J., Korol, O., & Kruse, D. et al. (2017). Anatomy & physiology. Houston, Texas: OpenStax College, Rice University,</ref>.
 
Xaneyên çêkerê sperm, [[Xaneya bineratî|xaneyên bineratî]] yên sperm in û dîploîd in, bi dabeşbûna miyozê spermên haploîd çê dikin<ref name="McGraw-Hill"> Losos, J., Mason, K., Johnson,G., Raven, P., & Singer, S. (2016). Biology (11th ed.). New York, NY: McGraw-Hill Education.</ref>. Xaneya çêkera sperm berê dest bi dabeşbûna miyozê bike, bi [[Dabeşbûna xaneyê|dabeşbûna mîtozê]] dibe du xane, yek ji van xaneyan bi dabeşbûna miyozê gamet çê dike, xaneya din jî wekî xaneya çêkerê sperm dimîne. Bi vî awayê hejmara xaneyên çêkerê sperm di laşê nêran de kêm nabe. Mirovek nêr dikare rojê bi qasê 100 heta 300 milyon sperm berhem bike û berhemkirina spermê heta dawiya jiyana xwe bidomîne<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology" />.
Line 29 ⟶ 27:
 
=== Ser ===
serêSerê sperm bi şeweyê hêlkeyî ye, dirêjiya ser 3 heta 5 mîkron, firehiya wî jî biqasê 3 mîkron e. Ser bi [[parzûna xaneyê]] dapoşî ye. [[Navik|Navika]] spermê li serê spermê de cih digire. Kîsikek pan li ser beşa peşî ya ser de cih digire, ev pêkhate wekî akromozom tê navkirin. Akrozom ji heybera Golgî çê dibe<ref name="Essentials of Medical Physiology">Sembulingam, K., and Prema Sembulingam. Essentials of Medical Physiology. 6th ed., Jaypee Brothers Medical Publishers, 2012.</ref>. Akrozom ji bo hêsankirina pîtîna hêkê [[Enzîm|enzîmên]] taybet lixwe digire<ref name="Campbell">Campbell, N. A., & Reece, J. B. (2008). Biology (8th ed.). San Francisco, CA: Benjamin-Cummings Publishing Company.</ref>.
 
serê sperm bi şeweyê hêlkeyî ye, dirêjiya ser 3 heta 5 mîkron, firehiya wî jî biqasê 3 mîkron e. Ser bi [[parzûna xaneyê]] dapoşî ye. [[Navik|Navika]] spermê li serê spermê de cih digire. Kîsikek pan li ser beşa peşî ya ser de cih digire, ev pêkhate wekî akromozom tê navkirin. Akrozom ji heybera Golgî çê dibe<ref name="Essentials of Medical Physiology">Sembulingam, K., and Prema Sembulingam. Essentials of Medical Physiology. 6th ed., Jaypee Brothers Medical Publishers, 2012.</ref>. Akrozom ji bo hêsankirina pîtîna hêkê [[Enzîm|enzîmên]] taybet lixwe digire<ref name="Campbell">Campbell, N. A., & Reece, J. B. (2008). Biology (8th ed.). San Francisco, CA: Benjamin-Cummings Publishing Company.</ref>.
 
=== Navendeparçe ===
 
Navendeperçe beşa qoçekî ya bi dirêjiya 5 heta 9 mîkron û bi stûriya 1 mîkron e. Navendeparçê gellek [[mîtokondrî]] lixwe digire. Mîtokondrî wizeya [[ATP]] dabîn dike bo rêvîtiya spermê ya ber bi coga hêkê
 
=== Kilik ===
 
Kilik an jî doçik pêkhateya bi şeweyê qamçî ye, dirêjiya kilikê 40 heta 50 mîkron e<ref name="Essentials of Medical Physiology" />. Beşa kilik ne mîna qamçiya çep û rast badayî, lê mîna perwane diçerixe. Bi çerixîna kilikê sperm dilive û di nav tovavê (bi înglîzî: ''semen'') de ber bi hêkê, bi leza 1-3 mm/xulek avjenî dike<ref name="human physiology">Roberts S. Human Physiology. Global Media, 2007.</ref>.
 
Line 64 ⟶ 59:
== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}
 
[[Kategorî:Biyolojî]]
 
{{Yekkirin|[[SpermaSperm]]}}