Gun: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Di laşê korpeleyê bi temenê 43 heta 50 rojî de gun peyda dibin. Herwisa di heman demê de spermeborîkespermeborîk (bi înglîzî: ''seminiferous tubulstubules'') jî di nav gunan de diperisin. [[Sperm]] di spermeborîkan de dirist dibin. Di temenê 9 heta 10 heftan de di gunan de xaneyên Leydig (bi inglîzî: ''Leydig cells'') dest bi berhemkirina hormona testosteron dikin. Xaneyên Leydig di [[Bestereşane|bestereşaneya]] navbera spermeborîkan de cih digirin<ref name="McGraw-Hill">Losos, J., Mason, K., Johnson,G., Raven, P., & Singer, S. (2016). Biology (11th ed.). New York, NY: McGraw-Hill Education.</ref>. Derdana [[Testostêron|testosteron]], di laşê korpeleyê de çêbûna çûk (penîs) û tûrikê gun rêk dixe<ref name="McGraw-Hill">Losos, J., Mason, K., Johnson,G., Raven, P., & Singer, S. (2016). Biology (11th ed.). New York, NY: McGraw-Hill Education.</ref>.Gunên korpeleyê di [[Kelênên laşê mirov|zikekelênê]] de diperisin, du meh berê zayinê herdu gun ber bi jêr ve dilivin û dikevin nav tûrikê gun. Tûrikê gûn, ji kîsekek bi çerm dapoşî pêk tê û ji berranê ber bi derve daliqandî ye. Erkê serekî yê tûrikê gun hênikkirina sperman e<ref name="VILLEE">Solomon, E., Martin, C., Martin, D., & Berg, L. (2015).Biology. Stamford: Cengage Learning.</ref>. Pileya germiya gunan ji pileya germiya zikekelênê bi qasî sê pile kêmtir e. Rûyê navî yê tûrikê gun bi [[Lûsemasûlke|lûsemasûlkeyan]] dapoşrav e, ango derdora herdu gunan de çînek lûsemasûlke heye<ref name="Human Biology.">Starr, C., & McMillan, B. (2010). Human Biology (8th ed.). Pacific Grove, CA: Brooks/Cole Publishing Company.</ref>. Masûlkeyên tûrikê gun, ji bo rêkxistina germahiya gunan, bi girjbûn û xavbûnê gunan ji laş dûr dixin an jî ber bi laş ve dikişînin. Heke hawirdor sar be, masûlkeyên tûrikê girj dibin, tûrikê gun diqurmiçe û teng dibe, gun ber bi laş ve tên kişandin. Bi vî awayê gun germahiya laş dimijîne û xwe ji sermayê diparêze. Heke germahiya gunan ji pileya asayî bilindtir be, ango hawirdora gunan germ be, vê gavê masûlkeyên tûrikê gun xav dibin, tûrik fire debe, gun ber bi jêr ve tên deliqandin û ji laş dûr dikevin. Bi vî awayê germahiya gunan belavî hawirdorê dibe û dadikeve asta pileya asayî<ref name="visualizing-human-biology">Ireland, K. A. (2010). Visualizing Human Biology (3rd ed.). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.</ref>.

Gun bi şeweyê helkeyî ne. Dirêjiya her gunek bi qasî 4.5 cm, firehiya vî 2.5 cm û stûriya vî jî bi qasî 3 cm e<ref name="Anatomy and physiology">Waugh, A., Grant, A., Chambers, G., Ross, J., & Wilson, K. (2014).Ross and Wilson anatomy and physiology in health and illness (12th ed.). Edinburg: Elsevier.</ref>.Gun ji du beşên serekî pêk tê; spermeborrîk û xaneyên Leydig. Xaneyên Leydig di navbereşaneyê de cih digire, navbereşane (bi înglîzî: ''interstitial tissue'') torek bestereşaneyê ye. Navbereşane li gel xaneyên Leydig, gellek [[Mûlûleya xwînê|mûlûleyên xwînê]] û [[Mûlûleya lîmfê|mûlûleyên lîmfê]] jî lixwe digire. Hormonên di xaneyên Leydig de tên berhemkirin, bi navbeynkariya van mûlûleyên xwînê belavî laş dibin. %9090ê giraniya gunan ji spermeborrîkan pêk tê<ref name="Human Physiology">Fox, Stuart Ira.Human Physiology. McGraw-Hill Education, 2016.</ref>.

=== Çîna spîksipîk ===

Çîna spîksipîk (bi latînî: ''tunica albuginea'') di bin çîna vajînalî, li derdora gunan de cih digire. Çîna spîksipîk ber bi nav gunan de dirêj dibe, bi navbeynkariya navbiran, gunan dabeşê pilokan (bi înglîzî: ''lobules'') dike<ref name="Human anatomy">McKinley, M., & O'Loughlin, V. (2011). Human Anatomy (3rd ed.). New York, NY: McGraw-Hill</ref>. Di gunek de bi qasî 200-300 pilok heye<ref name="Essentials of Medical Physiology">Sembulingam, K., and Prema Sembulingam. Essentials of Medical Physiology. 6th ed., Jaypee Brothers Medical Publishers, 2012.</ref>. Di nav pilokan de spermeborîkên bi hev pêçayî cih digirin. Di navbera spermaborîkan de xaneyên Leydig, hormona testosteron berhem dikin û der didin. Spermeborîkên gunê, li aliyê jorê gun de kom dibin û borîkeyek 6 metreyî ya li ser hev pêçayî peyda dikin. Ev pêkhate wekî [[aloze]] (bi înglîzî: ''epididymis'') tê navkin<ref name="Anatomy and physiology">Waugh, A., Grant, A., Chambers, G., Ross, J., & Wilson, K. (2014).Ross and Wilson anatomy and physiology in health and illness (12th ed.). Edinburg: Elsevier.</ref>.

Du erkên serekî yên gunan heye; berhemkirina sperm û berhemkirin û derderdana hormona testosteron. Ji ber derdana sperm û hormon, gun wekî [[Rijên|rijênê]] zaûzê tê navkirin. Çalakiya gunan bi handerkirina du hormonên hîpofîzê; hormona FSH û hormona LH ve dest pê dike<ref name="Physiology">Costanzo, Linda S. Physiology. Sixth edition, Elsevier, 2018.</ref>. Ev herdu hormon li gor bandora wan a li ser laşê mêyan hatine navkirin, lê pêkhateya wan a kîmyayî di laşê nêran de jî heman e<ref name="Human Biology.">Starr, C., & McMillan, B. (2010). Human Biology (8th ed.). Pacific Grove, CA: Brooks/Cole Publishing Company.</ref>. FSH wekî ‘’hormona handerê çikildanê ‘’, LH jî wekî ‘’hormona handerê tenê zer’’ tê navkirin. Hormona handerê çikildanê (FSH) di spermeborrîkeyan de çêkirina sperman hander dike. Ji temenê pêgihîştinê heta mirinê, di gunan de her roj bi sedan milyon sperm tên çêkirin<ref name="Biology with Physiology">Simon, E. J., Dickey, J.L., Reece, J. B., & Burton, R. A. (2018).Campbell Essential Biology with Physiology (6th ed.). Newyork, United States: Pearson.</re. Hormona handerê tenêzer (LH) xaneyên Leydig hander dike bo çêkirin û derdana hormona testosteron<nowiki><ref name="Human biology15ed">Mader, S., & Windelspecht, M. (2017). Human Biology (15th ed.). New York, NY: McGraw-Hill Education.</nowiki></ref>. Li gel FSH, hormona testosteron jî bondor li ser geşbûn û dabeşbûna xaneyên bineratî yên sperm dike<ref name="medical physiology">Guyton, A. and Hall, J., 2011.Guyton And Hall Textbook Of Medical Physiology. Philadelphia: Saunders Elsevier.</ref>.Bi gelemperî, heta temenê pêgihîştinê, asta rejeya testosteron di laş de nizm e. Di temenê 10-13 salî de ji ber handera hormonên FSH û Lhê rêjeya testosterona nav [[Xwîn|xwînê]] bilind dibe<ref name="medical physiology">Guyton, A. and Hall, J., 2011.Guyton And Hall Textbook Of Medical Physiology. Philadelphia: Saunders Elsevier.</ref>. Testosteron dibe sedema hin guherînan di laşê nêran de. Girbûna çûk (penîs) û gunan rû dide. Rî, simbêl, mûyên li sing, zik, mil û çîpên xortan hê pirtir diguherin û dibin mûyên mayînde. Li binçeng û derdora endamê zayendê de mû derdikeve. Dengê nêran berz û qalind dibe, qebareya [[Peykeremasûlke|peykeremasûlkeyên]] laş zêde dibe bi vî awayê bejnûbala nêran diguhere bo şêweyê xwe yayê asayî.