Guherîna avhewayê: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
Penaber49 (gotûbêj | beşdarî)
BKurteya guhartinê tine
Etîket: Guhartina dîtbarî Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl Guhartina mobîl a pêşketî
Penaber49 (gotûbêj | beşdarî)
BKurteya guhartinê tine
Etîket: Guhartina dîtbarî Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl Guhartina mobîl a pêşketî
Rêz 40:
Dibe ku zirarên aborî yên ji ber guherîna avhewayê giran bin û îhtîmalek a bûyerên xetereya xirabên li pey hev hene. Guhertina avhewayê dibe ku ji niha ve newekheviya aboriyê ya global zêde kiriye û tê texmînkirin ku ev meyl dewam bike. Tê texmînkirin ku piraniya bandorên giran ên wekê Afrîkayê û Başûrê rojhilata Asyayê, ku xizaniya heyî ji niha ve lê zêde bûye, rû bidin. Banka Cîhanê texmîn dike ku guherîna avhewayê dikare heta sala 2030yê zêdetirê 120 mîlyon mirovî bixe nava xizaniyê.<ref>{{Cite book|url=http://worldcat.org/oclc/1026029270|title=Shock waves : managing the impacts of climate change on poverty|last=Stephane.|first=Hallegatte,|date=2016|publisher=The World Bank Group|isbn=978-1-4648-0673-5|oclc=1026029270}}</ref> Newekheviyên heyî yên di navbera mêr û jinan de, di navbera dewlemend û nedaran de, û di navbera etnîsîteyên cihêreng de têne dîtin ku ji ber guheztina avhewa û bi guherîna avhewa re xirabtir dibin. Di encama nirxandineke pisporan de hat destnîşankirin ku rola guhertina avhewayê li gorî şerê çekdarî û faktorên newekheviya sosyo-ekonomîkê biçûk be jî lê germbûna siberojê wê rîskên zêde bi xwe re bîne.<ref>{{Citation|last=1969-|first=Lergenmüller, Pierre. Mach, Jean,|title=Al Capone, enfant de la prohibition|url=http://worldcat.org/oclc/1134680780|oclc=1134680780|access-date=2021-10-14}}</ref> Giravên nizm û civakên peravê, bi rîskên ji ber bilindbûna asta deryayê, mîna lehiyê û jêrzemîna daîmî, tên tehdîtkirin. Ev yek ji bo nifûsa li welatên giravê yên weke Maldîv û Tûvalû dikare rê li ber bêdewletiyê veke. Li hinek herêman, bilindbûna germahî û hewaya şil ji bo ku mirov adapte bibin, pir giran be. Bi guherîna avhewayê ya herî xirab re, projeya modelên ku hema bêje yek ji sêyan yekê mirovatiyê dikare di avhewaya gelekî germ û bêmirov de bijî, dişibe avhewaya heyî ya ku li Saharayê hatiye dîtin.<ref>{{Cite journal|last=Balsari|first=Satchit|last2=Dresser|first2=Caleb|last3=Leaning|first3=Jennifer|date=2020-10-13|title=Climate Change, Migration, and Civil Strife|url=http://dx.doi.org/10.1007/s40572-020-00291-4|journal=Current Environmental Health Reports|volume=7|issue=4|pages=404–414|doi=10.1007/s40572-020-00291-4|issn=2196-5412}}</ref> Ev faktor, herweha rewşa hewayê ya zêde, dikare koçberîya hawirdorê hem di nav xwe da hem jî di navbera welatan de biajo. Di encama hewaya zêde, bilindbûna asta deryayê û pevçûna ji ber zêdebûna hevrikiya li ser çavkaniyên xwezayî, tê payîn ku jicîhbûna mirovan zêde bibe. Guheztina avhewayê dibe ku xeternakiyê zêde bike, dibe sedema "gelên dorpêçkirî" yên ku ji ber nebûna çavkaniyan nikarin tevbigerin.<ref>{{Cite journal|last=Kaczan|first=David J.|last2=Orgill-Meyer|first2=Jennifer|date=2019-11-07|title=The impact of climate change on migration: a synthesis of recent empirical insights|url=http://dx.doi.org/10.1007/s10584-019-02560-0|journal=Climatic Change|volume=158|issue=3-4|pages=281–300|doi=10.1007/s10584-019-02560-0|issn=0165-0009}}</ref>
==Niqaş û hesasî ==
Hajêbûna germkbûna cihanê di salên 80î an de li deverên cîhanê belav bû. Heta sala 1981ê, nêzîkî sêyekê niştecihên amerîkî germbûna gerdûnî bihîstibû. Rojnameya [[New York Times]] cara yekem di rûpela xwe ya yekemîn de gotarek li ser germbûna gerdûnî nivîsî. Qenala televîzyonê ya Îngilîzî [[ITV]], di 8ê kanûna 1981ê de dokûmanterek efsûnî li ser guhertina avhewayê weşand. Di derbarê guhertina avhewayê di sala 2017an de fîlmên agahdariyê hatin weşandin.<ref>{{Cite web|url=https://www.carbonbrief.org/warming-warning-1981-tv-documentary-warned-climate-change|title=The 1981 TV documentary that warned about global warming|date=2017-05-02|website=Carbon Brief|language=en|access-date=2021-10-16}}</ref> Di sala 1988an de hejmara gotarên li rojnameyên amerîkî yên li ser germahiya gerdûnî, li gorî sala bihurî bi faktoreke ji dehan zêde bû. Ji bo gelek rêxistinên hawirdorparêz, kêmkirina emêsyona gaza serayê bû yek ji mijarên herî girîng ên rojevê.<ref>{{Cite web|url=https://history.aip.org/climate/public2.htm|title=The Public and Climate, cont.|website=history.aip.org|access-date=2021-10-16}}</ref> Reklama Protokola Kyotoyê ya di sala 2005an de, germbûna gerdûnî anî ber nîqaşeke berfireh tir a gel. Di sala 2006an da filmê ''An Inconvenient Truth'' "Rastiyeke Neguncav" piştrast kir ku hema hema her amerîkî germbûna gerdûnî ya cîhanê bihîstiye. Hajêbûna di derbarê germbûna gerdûnî li cîhana rojavayî zêde bibe jî, di sala 2009an de derket holê ku bi qasî sê parên nifûsa cîhanê hêjî ji germahiya gerdûnî bêagahî ne. Di sala 2009an de, rêjeyek mezin a nifûsa li [[Ewropa|Ewrûpayê]] bawer dikirin ku sedema germbûna gerdûnî encamên faalên mirovan zêde yê li [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|Dewletên yekbûyî]] ye.<ref>{{Cite web|url=https://news.gallup.com/poll/117772/Awareness-Opinions-Global-Warming-Vary-Worldwide.aspx|title=Awareness, Opinions About Global Warming Vary Worldwide|last=Inc|first=Gallup|date=2009-04-22|website=Gallup.com|language=en|access-date=2021-10-17}}</ref> Di sala 2014an de di lêkolîna Ipsos [[MORI'yê]] de ku li bîst welatan lêkolîn hatiye kirin, piraniya fikran jibo germbûna gerdûnî ev e; "germahiya gerdûnî ji ber aktîvîteyên mirovan û ev germbûn dikare bandorên xirab li hawirdorê bike".<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20150223081447/http://www.ipsosglobaltrends.com/environment.html|title=Global Trends Survey {{!}} Environment|date=2015-02-23|website=web.archive.org|access-date=2021-10-17}}</ref>
 
==Çavkanî==