Pontos

Pontos (Πόντος)
Pontos (Πόντος)
Herêmeke dîrokî ya Anatolyayê
	Dîmenek ji gundekî Pontosê
Cih	Bakur-rojhilatê Anatolyayê, li ber Deryaya Reş
Gelên dîrokî yên Pontosê	Çalîbî, leukosîrî, makronî, mosînîkî, muşkî, tîbarenî, laz, gurcî, ermen, kîmerî, yewnanên pontî, cihû, hemşîn, çepnî
Navê nîştecihan	Pontî, yewnanên pontî, xelkê Pontosê
Serbajarên dîrokî	Amasya, Neocaesarea, Sînop, Trabzon
Mîrên pontî	Mîsrîdatîs I, 302-266 berî zayînê
	Ariobarzanîs, 265-255
	Mîsrîdatîs II, 255-220
	Mîsrîdatîs III, 220-185
	Farnakîs I, 185-169
	Mîsrîdatîs IV Fîlopator Fîladelfus, 169-150
	Mîsrîdatîs V Eueryetîs, 150-120
	Mîsrîdatîs VI Eupator, 120-63
	; Welatê dîrokî yê Pontosê heya damezrandina Komara Tirkiyê. "Black Sea" bi wateya Behra Reş îngilîzî ye

Pontos (bi yewnaniya kevn: Πόντος, lat. Póntos, bi latînî: Pontus) devereke dîrokî li bakurê rojhilatê Anatolyayê ye. Di demên antîk de yek ji navên Deryaya Reş bi yewnaniya kevn: Πόντος Εὔξεινος, lat. Póntos Eúkseinos bû (bi latînî: Pontus Euxinus) ku navê gelê pontî jî heman dihate binavkirin. Pontos wekî peyv tê wateya "Derya bi xof" lê Deryaya Reş tê bibîrxistin^[1].

Welatê Pontos bajarên Trebzon, Sînob, Samsun, Rize û Kolxîsa Gurcistanê û hin herêmên Ermenistanê dihewand. Di dema Împeratoriya Romayê de bi navê Bitînya û Pontos dihate binavkirin û herêmeke bêhtir mezin dihewand. Gelê pontî ji bereke grekiyan (yewnaniyan) pêk dihat û ji hatina berên tirk û mongolan heya avabûna Komara Tirkiyeyê hebûn û welatê xwe parastin. Pontos herêmeke têrçiya ye. Li van deveran de çiyayên Pontî cihekî pir fireh digirin.

Di damezrandina Komara Tirkiyeyê de (1923), gelê pontî rastî komkujiyeke hovane bû. Li seranser welatê Pontos (bi tirkî: Pontus Cumhuriyeti) bi fermandariya Mustafa Kemal Atatürk û serdariya Topal Osman komkujî pêk hat. Pontiyên ku li jiyanê man jî reviyan Yewnanistan, DYA û hin herêmên Rûsyayê.^{[çavkanî hewce ye]}

Îro li gelek parlamenên welatan komkujiya pontiyan tê naskirin an nîqaşkirin. Ji Komara Tirkiyê tê xwastin ku ji ber vê tewanbariya li dijî mirovahiyê ye lêborînê bixwaze. Lê heya niha Komara Tirkiyê vê napejirîne.

Galerî

Merivên Pontosê di destpêka sedsala 20an de
Çiyayên Pontî yan jî "Alpên Pontî" rêzeçiyayek in ku îro bi tirkî dibêjinê "Kuzey Anadolu Dağları" (Çiyayên Bakurê Anatolyayê)

Çavkanî

^ Ömer Asan (1996). Pontos kültürü. Belge yayınları, Stembol.

Ev gotara kurt şitlekê ye. Heke tu bixwazî berfireh bikî pê li biguhêre bike. (Çawa?)

[1] Ömer Asan (1996). Pontos kültürü. Belge yayınları, Stembol.

[1]