Fethi Okyar
Ali Fethi Okyar (jdb. 29ê nîsana 1880an - m. 7ê gulana 1943an) dîplomat û siyasetmedarekî tirk bû ku di deh salên dawî yên Împeratoriya Osmanî de efserî, leşkerî û dîplomatî kiriye. Okyar piştî Mustafa Kemalî bûye duyem serokwezîrê Tirkiyeyê (1924-1925) û serokê duyem ê meclîsa Tirkiyeyê.
Fethi Okyar | |
|---|---|
 | |
| 2em Serokwezîrê Tirkiyeyê | |
| Wezîfedarî 22 November 1924 – 3 March 1925 | |
| Serokdewlet | Mustafa Kemal Atatürk |
| Berê | İsmet İnönü |
| Paşê | İsmet İnönü |
| 4em Serokwezîrê Tirkiyeyê | |
| Wezîfedarî 14 August 1923 – 27 October 1923 | |
| Berê | Rauf Orbay |
| Paşê | İsmet İnönü (Serokwezîrê Tirkiyeyê) |
| 3em Serokê Meclîsê ya Tirkiyeyê | |
| Wezîfedarî 1 çiriya paşîn 1923 – 22 çiriya paşîn 1924 | |
| Berê | Mustafa Kemal Atatürk |
| Paşê | Kâzım Özalp |
| Parlementerê Meclîsa Mezin a Neteweyî | |
| Wezîfedarî 8 sibat 1935 – 7 gulan 1943 | |
| Herêma hilbijartinê | Bolu (1935, 1939, 1943) |
| Wezîfedarî 28 hezîran 1923 – 25 nîşan 1931 | |
| Herêma hilbijartinê | Stembol (1923) Gümüşhane (1927) |
| Wezîrê Edaletê | |
| Wezîfedarî 26 gulan 1939 – 12 adar 1941 | |
| Berê | Tevfik Fikret Sılay |
| Paşê | Hasan Menemencioğlu |
| Jiyan | |
| Jidayikbûn | Ali Fethi 29ê nîsana 1880an Prilep, Manastir Vilayet, Împeratoriya Osmanî |
| Mirin | 7ê gulana 1943an Stembol, Tirkiye |
| Partiya siyasî | Partiya Gel a Komarî (1923–1930) Partiya Lîberal a Komarî (1930) Partiya Gel a Komarî (1930–1943) |
| Xizmetên leşkeriyê | |
| Pabendî |  Împeratoriya Osmanî |
| Şax |  Artêşa Împeratoriya Osmanî |
| Salên xizmetê | 1898–1923 |
| Paye | Serfermandar |
| Şerên tevlêbûyî | Şerê Îtalyan û Tirkî yê 1911-1912 Şerên Balkanê |
biguhêre | |
Jiyan
biguhêreOkyar li bajarê Prilepê yê osmanî li Vilayeta Manastirê (îro Makedonyaya Bakur) bi eslê ji malbateke alban,[1][2][3] yan jî li gorî hinek çavkaniyên din çerkez,[4] hatiye dinyayê. Di sala 1913an de tevlî Komîteya Îtihat û Teraqî (İttihat ve Terakki Cemiyeti) bûye û wek sekreterê giştî hatiye hilbijartin. Di sala 1924an de piştî İsmet İnönü wek serokwezîr hatiye tayînkirin. Lê tenê çend meh şûnda İnönü di adara 1925an de dîsa ketiye şûna wî, ji ber ku tepeserkirina serhildana Şêx Seîd siyasetekî biqerar hewce bû.[5] Pişt re ew wek balyozê Tirkiyeyê yê li Fransayê di Parîsê de hatiye tayînkirin.[5] Di sala 1930an de destûra damezrandina Serbest Cumhuriyet Fırkası (Partiya Komarî ya Lîberal) wergirtiye, ku partiyeke mixalefetê ya destpêkî bû.[6] Lê dema hikûmetê dît ku ev partiya mixalefetê piştgirî dide îslamîstan, partî neqanûnî hatiye ragihandin û girtin, rewşeke mîna ya Partiya Pêşverû ya Komarî ku di sala 1924an de çend meh dom kiribû. Paşê, Okyar ji sala 1939an heta 1941an Wezîrê Edaletê bûye.
Çavkanî
biguhêre- ^ Stevenson, Charles (2014). A Box of Sand. The Italo-Ottoman War 1911-1912. r. 110. ISBN 9780957689275.
- ^ Karpat, Kemal (2001). The politicization of Islam: reconstructing identity, state, faith, and community in the late Ottoman state. Oxford: Oxford University Press. ISBN 9780190285760.
- ^ Gingeras, Ryan (2019). Eternal Dawn: Turkey in the Age of Atatürk (bi îngilîzî). Oxford University Press. r. 27. ISBN 978-0-19-879121-8.
- ^ Arslanbenzer, Hakan (3 tîrmeh 2020). "Fethi Okyar: Commissioned liberal, faithful Kemalist". Daily Sabah (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 5 adar 2024.
- ^ a b Üngör, Umut. "Young Turk social engineering : mass violence and the nation state in eastern Turkey, 1913- 1950" (PDF). University of Amsterdam. rr. 235–236. Roja gihiştinê 8 nîsan 2020.
- ^ Weiker, Walter F. (1991). Heper, Metin; Landau, Jacob M. (edîtor). Political Parties and Democracy in Turkey (bi îngilîzî). I.B. Tauris. r. 84. ISBN 1-85043300-3.
Bîbliyografî
biguhêre- Balkaya, İhsan Sabri (2005). Ali Fethi Okyar (29 Nisan 1880-7 Mayıs 1943) (bi tirkî) (Çapa I.). Ankara: Turkish History Association. ISBN 9751617162.
- Çay, Abdulhaluk Mehmet (2009). Başlangıçtan Bugüne Türkiye Cumhuriyeti Hükümetleri (PDF) (bi tirkî). Künüçen, Hale. Ankara: Turkey Ministry of Culture and Tourism, Culture Portal. Ji orîjînalê (PDF) di 1 gulan 2020 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 1 gulan 2020.
- Güneş, İhsan (tebax 2012). Özmel Akın, Nur; Güven, Pınar (edîtor). Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Türkiye'de Hükümetler: Programları ve Meclisteki Yankıları (1908-1923) (bi tirkî) (Çapa I.). Istanbul: Turkey İş Bank Cultural Publications. ISBN 9786053606512.
Girêdanên derve
biguhêre
| Ev gotara kurt şitlekê ye. Heke tu bixwazî berfireh bikî pê li biguhêre bike. (Çawa?) |