|
}}
[[Wêne: Birecik, Turkey 2009-10-26.jpg|thumb|300px|rast| Dîmenek ji navçeya Bêrcûkê]]
'''BêrecûkBîrecik''' ({{1928|بیرهجك|ts=Bîrecik}}, {{bi-tr|Birecik}}; {{bi-ar|البيرا|al-Bīrā}}; {{bi-syc|Birtha|wate=kelhe}}) û bi navê xwe yê herî kevn (bi [[yewnanî]]) ''Makedonopolîs''), navçeyeke [[Riha]]yê li [[Bakurê Kurdistanê]] ye û nêzika sînora Sûriyê ye.
== Erdnîgarî ==
BêrecûkBîrecik li kênara behra Ferêt radiweste û li ser rêya [[Dîlok]] û [[Riha]]yê ye. BêrecûkBîrecik xwediyê bendavekê ye jî. Navê wê [[Bendava Bêrecûkê]] ye. Ev bendav bajarê antîk ê bi navê [[Zeugma]] (Belkis) daqultand<ref>{{Jêder |sernav=Dartmouth Flood Observatory - Der Birecik-Damm |url=http://www.dartmouth.edu/~floods/Samples/Birecik.html |roja-gihiştinê=2009-12-20 |roja-arşîvê=2010-06-04 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100604235457/http://www.dartmouth.edu/~floods/Samples/Birecik.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref>.
Taybetmendiyeke BêrecûkêBîrecikê ev e ku bajar weke axa [[kêlhenek]]an tê nasîn. Di hemî dunê de kelhênek bi tenê li vir û li Sûriyê jiyaneke xwezayî/wehşî derbas dikin.<ref>[http://www.springerlink.com/content/n232046232788x5q/fulltext.pdf Die Waldrapp-Kolonie am oberen Euphrat, Journal of Ornithology 2005, pdf 873 kb]{{Mirin girêdan|bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes |tarîx=kanûna paşîn 2021 }}</ref>. Tê gotin ku kelhênek berê ji aliyê gel ve weke çûkeke pîroz dihat pejirandin û lewmane jî dihat parastin. Lê belê ji sedsala 20an ve heta îro kelhênek bi tunebûnê re rû bi rû maye.
=== Bendava BêrecûkêBîrecikê ===
{{Gotara bingehîn|Bendava Bêrecûkê}}
Bendava BêrecûkêBîrecikê ku perçeyeke projeya GAP'ê ye ji bajêr 9 km dûr e û di sala 1999'an de, gava lêkirina bendavê hatibû qedandin, bi bilindbûna ava çemê Ferêt bajarê kevnar ê romayî Zeugma daqultand. Çend mozaîkên ku hatin xelaskirin li BêrecûkêBîrecikê, lê yên herî bi nav û deng jî li Dîlokê di Muzeya Mozaîkên Zeugmayê de peyda ne, wek mozaîka xwedayê çemê Acheloos.
== Dîrok ==
Kela bajêr ku weke 'Kela Spî' (bi erebî: Qal'at ul-Baydha, bi tirkî: Beyaz Kale) tê bi nav kirin û li rojhilata ava Ferêt li ser qotekê hatiye damezirandin ji aliyê kê ve hatiye avakirin naye zanîn. Piştî romayiyên ku ji sala 30 B. Z. heta 395 P. Z. li Birthayê hikm kirin, xaçperestan ev der ji sala 1098'an heta 1150'an xistin bin bandora xwe û li pey wan memlûkan ji 1277 heta 1484 li vir xwe bi cih kirin. Kela ku li herêmê weke keleke nayê fethkirin dihat nasîn çend caran ji ber erdhejê xesar dît. Li gorî çavkaniyeke dîrokî kel di sedsala 13'mîn de cara ewil li ser daxwaza az-Zahîr Ghazî, hikmdarê Helebê, hate restorekirin.
BêrecûkBîrecik bi mîrasa xwe ya zelal a mîmarî endamê rêxistina norwêcî ya bi navê ''European Association of Historic Towns'' (EAHTR) e.
== Welatê kelhênekan ==
{{Gotara bingehîn|Kêlhenek}}
[[Wêne:2011 Geronticus eremita.JPG|thumb|[[Kêlhenek]], sinbula Bêrecûkê]]
Heta demeke dirêj li BêrecûkêBîrecikê populasyona herî dawî ya xwezayî ya [[kêlhenek]]an (''Geronticus eremita'') hebû. Ew bajar hê jî weke welatê kelhênekan tê nasîn. Mixabin jmara vê çûkê li ber tehlûkeya tunebûnê ye. Hêjayî gotinê ye ku di sala 2002'an de populasyoneke din a xwezayî li Sûriye hate dîtin. Îro neslê kelhênekê di bin parastinê de ye û ji bo ku jimara wan zêdetir bibe, li Bêrecûke navendeke hilberîn û mezinkirina kelhênekan hate damezirandin. Ev navend li dinyayê bêhempa ye.
Ev çûk di pirtûka pîroz a xirîstiyanan de wek çûkeke pîroz derbas dibe. Li gorî vê yekê, kelhênekekê piştî dawiya selava mezin ji keştiya pêxember Nuh re rê nîşan daye û wan ji çiyayê Araratê aniye ber kenarên çemê Feratê, li şûna ku pêxember Nuh bi malbata xwe re xwe bi cih kiriye. Lewra xirîstiyanên Birthayê kelhênekê weke ajaleke pîroz didîtin, ew diparastin û her sal carekê ew bi mihrîcanên bi coş pîroz dikirin.
== Gelhenasî ==
Di sala 2005an de hejmara BêrecûkBîrecikê 46.238 bû. Bi piranî kurd tê de dijîn û gel bi piranî misilman in, lê heta destpêka [[Şerê Cihanê yê yekem]] ji sedî 20 a hejmarê xiristiyan ([[ermenî]]) bûn. Heta sala 1980an de gelek kurdên [[êzîdî]] tê de dijiyan û Bêrecûk weke navendeke êzîdên bakûr dihat nasîn<ref>Gernot Wießner: ''„ … in das tötende Licht einer fremden Welt gewandert”'' In: Robin Schneider (Hrsg.): ''Die kurdischen Yezidi. Ein Volk auf dem Weg in den Untergang''. Pogrom 110. Gesellschaft für Bedrohte Völker, Göttingen 1984. ISBN 3-922197-14-0; S. 31–46 [http://yeziden-colloquium.de/inhalt/religion/Wiessner_Yeziden.pdf Online als pdf]</ref>.
== Galerî ==
<gallery>
Wêne:Crusader Castle on the banks of the Euprates.jpg|KelhaKela BêrecûkêBîrecikê
Wêne:BirecikWaldrapp.jpg|Keçelên parastî li BêrecûkêBîrecikê
Wêne:Birecik dam-GAP.jpg|Bendava BêrecûkêBîrecikê
</gallery>
| 