Bîngol (parêzgeh)
Bîngol (bi tirkî: Bingöl) parêzgeheke bakurê Kurdistanê ya di hundirê sînorên Tirkiyeyê de ye. Serbajarê parêzgehê Çewlîg e. Parêzgeh berî sala 1945an wekî parêzgeha Çapakçurê (bi ermenî: Ճապաղջուր, lit. av belav bû) dihat nasîn û navê wê dû re wekî parêzgeha Bîngolê hat guherandin.[1] Rûbera wê 8.003 km2 û nifûsa wê 282.556 (2022) ye.[2] Parêzgeh 11 şaredarî, 325 gund û 693 gund dihewîne.
| Parêzgeha Bîngolê Bingöl | |
| Koda parêzgehê: 12 | |
| |
| Nexşeya navçeyan | |
| |
| Kargêrî | |
| Welat | Bakurê Kurdistanê |
|---|---|
| Dûgel | Tirkiye |
| Serbajar | Çewlîg |
| Demografî û erdnîgarî | |
| Gelhe (2008) | 256.091 kes |
| Rûerd | 8.253 km2 |
| Berbelavî | 31 kes/km2 |
| Binebeş | |
| Hejmara navçeyan | 8 navçe |
| Hejmara bajarokan | 13 bajarok |
| Hejmara gundan | 317 gund |
| Agahiyên din | |
| Dem | UTC+2 |
| Koda telefonê | (+90) 426 |
Bajarê Gençê di sala 1925an de bû qada serhildana Şêx Seîdê Kurd û di dema serhildanê de piraniya herêmê ji aliyê serhildêran ve hat girtin.[3]
Erdnîgarî biguhêre
Gola Çewligê ya herî mezin gola Bahrî ye. Çiyayên sereke yên parêzgeha Bîngolê Çiyayên Genç, Çiyayên Akçara, Çiyayên Şerafettîn û Çiyayên Çewlikê ne.[4]
Îklîm biguhêre
Ji ber bilindahiya Çewligê û bi hewaya hênik û şil a ku ji bakur tê, ev der havînan germ û zivistanan sar e. Li gorî daneyên Midûriyeta Giştî ya Meteorolojiyê, li parêzgeha Çewlikê germahiya navencî ya salane 12,1 pile ye, barîna baranê ya salê 873,7 mm, rojên ku berf dibare 24,5 roj in û rojên sermayê jî 94,1 roj in.[5]
Gelhenasî biguhêre
Pirraniya nifûsê ji kurdan pêk tê û parêzgeh beşek ji Kurdistana Tirkiyê tê hesibandin.[6] Nifûsa gel bi piranî sunnî ne, muhafezekar in û gelek bi fermana Neqşîbendî girêdayî ne.[7] Her wiha li parêzgehê hindikahiyeke girîng a elewî heye. Ji aliyê zimanî ve, herêmên başûrê parêzgehê bi zazakî, yên bakur jî kurmancî diaxivin. Gelek zazaaxêv bi kurmancî jî dizanin.
biguhêre
- Azarpêrt (Adaklı): Azarpêrt
- Bongilan an Solaxan (Solhan); Bongilan, Arduşîn
- Çêrme an Çêrmik (Yedisu): Çêrme
- Çewlîg, Çolîg an Çebexçûr (Bingöl): Çewlîg, Faxru (navend: Perhengokê Jêrîn), Sancaq (navend: Xoşkar), Mûsû
- Dara Hênî an Dara Hênê (Genç): Dara Hênî, Sîvan (navend: Serbê), Valîr, Warê (navend: Tavsala Huseyniyan), Canuk (navend: Nederen)
- Gêxî (Kiği): Gêxî
- Kanîreş (Karlıova): Kanîreş, Koynûk
- Xorxol (Yayladere): Xorxol
Bajarok biguhêre
- Sîwan (Servi) girêdayî Darahênê
Dîrok biguhêre
Erdnîgarî biguhêre
Çavkanî biguhêre
- ^ "Valilik Tarihçesi". www.bingol.gov.tr. Roja gihiştinê 3 gulan 2024.
- ^ biruni.tuik.gov.tr https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=en. Roja gihiştinê 3 gulan 2024.
{{cite web}}:|title=kêm an vala ye (alîkarî) - ^ www.rudaw.net https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/290620202. Roja gihiştinê 3 gulan 2024.
{{cite web}}:|title=kêm an vala ye (alîkarî) - ^ "DSpace" (PDF). earsiv.batman.edu.tr. Roja gihiştinê 3 gulan 2024.
- ^ "Coğrafi Durumu - Bingöl Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü". web.archive.org. 24 tebax 2021. Ji orîjînalê di 24 tebax 2021 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 3 gulan 2024.
- ^ "Encyclopaedia of Islam New Edition Online (EI-2 English)". referenceworks (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 3 gulan 2024.
- ^ Bruni, Frank (27 çiriya paşîn 2003). "Turkish Town's Despair Breeds Terrorists, Residents Fear". The New York Times (bi îngilîziya amerîkî). ISSN 0362-4331. Roja gihiştinê 3 gulan 2024.
Bîblîografî biguhêre
- Harita Umum Müdürlügü 1:800,000 (1934).
- "Köylerimizin adlari" (1928).
- Vital Cuinet (1891/2001). "La Turquie d'Asie".
- Xefur, Ebdulla (Abdulla Ghafor) (2000/2001). Kurdistan - Dabeşî Kargêrî Terrîtorî 1927-1997.
- Xefur, Ebdulla (Abdulla Ghafor) (2001). Kurdistan - Rûpêw û jimarey danîştuwan.